Rynek 50 plus

„Zapis socjologiczny” Zofii Rydet na liście UNESCO!

Artykuł został opublikowany 05 lipca 2024

„Zapis socjologiczny” Zofii Rydet został wpisany na Polską Krajową Listę Informacyjną

Programu UNESCO Pamięć Świata, która jest spisem przejawów żywego dziedzictwa

niematerialnego z terenu Polski.

Kiedy w 1978 roku Zofia Rydet zaczęła zdjęcia do swego największego cyklu, nic nie

zapowiadało, że powstanie rzecz potężna. Fotografka, znana już wtedy szerszej publiczności,

zbliżała się powoli do siedemdziesiątki. Wydawało się, że zrobiła dostatecznie wiele:

opublikowała albumy „Mały człowiek”, „Świat wyobraźni Zofii Rydet” oraz „Obecność”. A

jednak to dopiero pod koniec swojego życia twórczego, rozpoczętego stosunkowo późno,

stworzyła jedno z największych dzieł w historii polskiej fotografii: niezwykle ważne i

wybitne. Nadała mu nazwę „Zapis socjologiczny 1978-1990” (ta druga data pochodzi od

roku, w którym przestała fotografować). To w sumie około dwadzieścia tysięcy zdjęć,

głównie portretów Polaków we wnętrzach, w znakomitej większości mieszkańców wsi.

„Zapis miał być takim balsamowaniem czasu, miał czy raczej ma utrwalić to, co już się

zmienia i co, choć jest jeszcze realną rzeczywistością przestaje istnieć i może już w niedługim

czasie będzie trudne do wyobrażenia. Ma pokazać wiernie człowieka w jego codziennym

otoczeniu, wśród jakby tej otoczki, która z jednej strony staje się dekoracją jego

bezpośredniego otoczenia - wnętrza, ale która także pokazuje jego psychikę, mówi czasem

więcej niż on sam” - mówiła o swoim projekcie sama Zofia Rydet.

„Przypomnę, że „Zapis Socjologiczny” Zofii Rydet został kilka lat temu zdygitalizowany i

udostępniony publicznie na stronie www.zofiarydet.com/zapis/pl dzięki wieloletniemu

przedsięwzięciu podjętemu przez Fundację im. Zofii Rydet, we współpracy z Fundacją Sztuk

Wizualnych, Muzeum w Gliwicach i Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie przy

finansowym wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kolejnym rezultatem

naszych ówczesnych działań były wspaniałe monograficzne wystawy czasowe oraz wydana w

2017 w serii Czytelnia Sztuki nakładem oficyny Muzeum w Gliwicach znakomita publikacja

pod tytułem „Zapis” z esejem Wojciecha Nowickiego poświęcona wyłącznie

monumentalnemu cyklowi gliwickiej artystki. Album liczy ponad 300 stron, zawiera niemal

200 zdjęć oraz ilustrowane kalendarium życia fotografki. Książkę można nadal kupić w

księgarni internetowej Muzeum w Gliwicach lub w willi Caro Przy tej szczególnej okazji

chciałbym wrócić do podejmowanej przeze mnie kilka lat już temu inicjatywy, aby tak wybitną

i mądrą artystkę, przez długie lata ściśle związaną z naszym miastem, w którym nota bene

rozpoczęła także – jako pani bliska siedemdziesiątki (!) - tworzenie „Zapisu” uhonorowanego

obecnie przez UNESCO, upamiętnić w przestrzeni publicznej Gliwic. Tak samo moim

zdaniem należałoby uczynić w sprawie innego, niezwykle cenionego i wybitnego fotografa,

Jerzego Lewczyńskiego” – powiedział Grzegorz Krawczyk, kierownik programowy Muzeum

w Gliwicach.

„Zapis socjologiczny” realizowany był od 1978 roku, niemal do jej śmierci w 1997 roku.

Przekonana że zgromadzone w prywatnych przestrzeniach przedmioty i obrazy definiują ludzi

oraz „pokazują ich psychikę”, fotografka postanowiła podjąć się misji zarchiwizowania

polskiej społeczności. Interesowały ją związki ludzi z przedmiotami oraz architekturą, a

także sposób w jaki indywidualne preferencje estetyczne, poglądy polityczne i religijne

manifestują się poprzez aranżację przestrzeni prywatnej.

Zofia Rydet rozpoczęła przygodę z fotografią w połowie lat 50, gdy wstąpiła do gliwickiego

oddziału Polskiego Towarzystwa Fotograficznego. Wcześniej fotografowała, ale raczej

sporadycznie, inspirowana twórczością starszego brata. Od początku zależało jej przede

wszystkim na treści prac. W środowisku zdominowanym przez fascynację eksperymentami i

sztuką awangardy, była to swoista oznaka niezależności.

Pracę nad „Zapisem…” rozpoczynała już jako doświadczona artystka. Nie od razu wiedziała

w jaki sposób chce go realizować. Chodziło o pokazanie człowieka poprzez pryzmat

przedmiotów, którymi się otacza. Portretowała osoby, a potem oddzielnie dom, fragmenty

ścian, drzwi, okna, ubrania itd. Z czasem fotografowała również wnętrza. Robiła zdjęcia w

wiejskich chałupach, mieszkaniach w mieście, przez jakiś czas rozbudowywała serię o pokoje

w akademikach.

Zofia Rydet (ur. 1911 Stanisławów – 1997 Gliwice). Absolwentka Szkoły Gospodarstwa

Wiejskiego w Snopkowie pod Lwowem. Fotografią zainteresowała się w połowie lat 50. Była

związana z Gliwickim Towarzystwem Fotograficznym. Czerpała inspiracje z reportażu i

fotografii nowoczesnej (m.in. Jerzego Lewczyńskiego i Zdzisława Beksińskiego),

portretowej, makrofotografii. Autorka cyklów Mały człowiek, Czas przemijania, Zapis

socjologiczny, Nieskończoność dalekich dróg, Suita śląska, a także fotograficznych kolaży.

Przy pomocy fotografii próbowała stworzyć obraz społeczeństwa, przede wszystkim

wiejskiego. Przemierzając wraz z przyjaciółmi Suwalskie, Lubelszczyznę, Podhale,

Rzeszowskie zjednywała sobie fotografowanych ludzi do tego stopnia, że pozwalali jej wejść

do swoich domostw, fotografować się we wnętrzach, w których żyją na co dzień.

Zdjęcie: Zofia Rydet, Autoportret

Muzeum w Gliwicach

ul. Dolnych Wałów 8a

44-100 Gliwice

www.muzeum.gliwice.pl

Organizatorem Muzeum w Gliwicach jest Miasto Gliwice

Dołącz do dyskusji - napisz komentarz

Artykuł nie posiada jeszcze żadnych komentarzy.

Dodaj pierwszy komentarz i bądź motorem nowej dyskusji. Zachęcamy do tego.

Podobne artykuły

Zmysłoterapia – zapachy dobrego nastroju.

Zapachy otaczają nas na każdym kroku – w domu, pracy, czy podczas spacerów. Czasami są niemal niezauważalne, innym razem wywołują lawinę wspomnień i emocji
Hakerzy atakują przez telefon

Smartfony: długi i cyberataki – pokolenie Z na celowniku hakerów
Kariery kobiet w IT - stereotypy ciągle aktualne

Najbardziej kobietom karierę w IT utrudnia to, że mają masę przekonań w swoich głowach. Dużo słyszymy jako dziewczynki, a potem jako kobiety i to buduje nam przekonania o sobie i o świecie,…
Hejt w Internecie – jak sobie z nim radzić?

Jeżeli kogoś nie można zniszczyć, to trzeba go ośmieszyć – tymi słowy Stanisław Derehajło opisuje genezę powstania jednej z najsłynniejszych serii memów polskiego Internetu.
Co nas czeka w 2025 - porady numerologa

Zbliżający się rok 2025 kryje w sobie energetyczne potencjały, których przesłanie pomaga zrozumieć numerologia. Warto przyjrzeć się wibracji liczby roku, którą obliczamy przez dodanie…

„Dziewczyna z igłą”

W środę, 22 stycznia, o godzinie 11.00, Kino Pod Baranami zaprasza na kolejny pokaz w cyklu Dojrzałe Kino. Na ekranie czarno-biały, osadzony na początku XX wieku w Kopenhadze film „Dziewczyna…
Poza ramy. Artyści bez cenzury

Najpopularniejszy cykl wykładów ostatnich lat w Muzeum w Gliwicach powraca!
„Kiedy nadchodzi jesień”

Opowieść o skomplikowanych relacjach i niewygodnych tajemnicach rodzinnych, które kładą się cieniem na życiu przyszłych pokoleń.

Menopauza to problem społeczny

Anna Niewiarowska jest rzeczniczką kobiet w menopauzie. Nie tylko zajmuje sięprzeprowadzaniem kobiet przez ten ważny etap zmiany, pomagając im odzyskać równowagęhormonalną i radość życia,…
Jakie są współczesne śluby?

Dla ponad połowy respondentów ślub jest potwierdzeniem miłości i kolejnym ważnymkrokiem. Prawie połowa ankietowanych wskazała, że najczęściej wybierany jest ślubkonkordatowy.…
Wywiad - dr Jin Peh

Zdrowie psychiczne ważniejsze niż kiedykolwiek

Nasza psychika, samopoczucie, dobry nastrój, od zawsze były spychane na dalszy plan.Najważniejsza była wykonana praca, zadania, obowiązki. Na szczęście to się zmienia. Odpewnego czasu…
Jesienny apetyt na słodkie

Jesień to czas, kiedy wiele osób zauważa wzrost apetytu na słodkie przekąski. Chłodniejszedni, krótsze wieczory i zmiana nastroju wpływają na nasze ciało i umysł, często sprawiając,że…
Dlaczego warto jeść orzechy jesienią?

Orzechy, nasiona i pestki to najbardziej skoncentrowana żywność jaką wytworzyła natura. Są źródłem roślinnych dobrych kwasów tłuszczowych, mają dużo błonnika pokarmowego i wysokiej…

Ja Kobieta